Hyd yma, mae ymchwil academaidd sylweddol wedi’i gynnal ar ddatblygu synwyryddion i’w defnyddio ar ddefaid a gwartheg. Fodd bynnag, cyfyngedig fu’r defnydd o’r rhain ar ffermydd. Mae costau’r synwyryddion, rhyngwynebau defnyddwyr sy’n dechnegol anodd, a phroblemau gyda throsglwyddo data o leoliadau anghysbell ar y fferm i weinydd canolog wedi golygu nad yw llawer o synwyryddion yn ddeniadol i’w mabwysiadu ar gyfer arferion ffermio cyffredinol.

Mewn cydweithrediad â chyngor Caerffili, mae IBERS a’r Adran Cyfrifiadureg ym Mhrifysgol Aberystwyth wrthi’n creu system trosglwyddo data sy’n gallu anfon data’n llwyddiannus o’r anifail, a synwyryddion sefydlog o’r cae at weinydd canolog a gaiff ei storio ar y fferm. Yr amcan yw cynhyrchu enghraifft weithredol o’r system gyda synwyryddion, derbynyddion, a mowntiau integreiddio. Mae’r pwyslais ar sicrhau cydrannau ar gost mor isel â phosibl ar gyfer y caledwedd, a bod y system yn ymgynhaliol ei natur.

Drwy wneud hyn, gallwn greu llwyfan cyffredinol y gellir gweithredu gwahanol fathau o synwyryddion arno’n ddirwystr, a thrwy hynny ganiatáu hyblygrwydd yn y dewis o synwyryddion y gallai ffermwyr unigol ddymuno eu mabwysiadu heb fod angen newid y prif seilwaith. Ymhellach, drwy ddatblygu system o’r fath, gallwn leihau’r nifer o ofynion ymarferol sydd i’r synwyryddion (e.e. hepgor yr angen am gapasiti storio sefydlog mawr ar bob uned) a thrwy hynny leihau costau’r synwyryddion.

Fel rhan o’r gwaith o rannu ymatebion gwledig i globaleiddio, cynlluniodd a chreodd y prosiect Byd-eang-Gwledig ganllaw “cerdded” ar y we sy’n ail-greu codi ac ailgodi Nambour, yn Awstralia wledig, drwy siwgr cansen crai.

Troswyd y cynnwys sy’n seiliedig ar ymchwil archifol a gwaith maes cynradd yn gynnig naratif llinellol i ddefnyddwyr yn seiliedig ar le gydag amlgyfryngau – fideos, sain, mapiau rhyngweithiol a statig, delweddau, ffotograffau ac ati. I gyd-fynd â phob lleoliad sydd wedi’i geo-leoli ceir naratif yn tynnu sylw at ddigwyddiadau yn y lleoliad am frwydrau’r dref drwy’r diwydiant siwgr cansen. Mae’r canllaw naratif hefyd yn cynnwys mannau o ddiddordeb, safleoedd treftadaeth ac atyniadau.

Er enghraifft, lleoliadau a fideos o’r ‘crush’ siwgr olaf, y tro olaf i blanhigfa siwgr losgi ym melin Moreton, cyfweliadau sain gyda phreswylwyr a chyn weithwyr, fideograffeg ac ati. Gellir dilyn y canllaw’n gyfresol drwy bob pwynt stori, pori’n rhyngweithiol drwy’r map neu drwy’r carwsél bodluniau. Er enghraifft, gellir chwilio gyda geiriau allweddol am wybodaeth ar sut y goroesodd Nambour ar ôl y cau drwy drosi tramiau siwgr, llwybrau rheilffyrdd, planhigfeydd, llety staff yn eiddo tiriog, canolfannau siopa, atyniadau twristaidd.

Crëwyd y llwyfan i wasanaethu fel canllaw i ymwelwyr â Nambour. Mae hefyd yn daith rithwir hygyrch o bell ar borwr gwe ac wedi’i gynllunio i’w lawrlwytho a’i argraffu neu weithio ar ddyfeisiau symudol. Gellir ailadeiladu nodweddion fel profiadau 3D hefyd.

Crynodeb o’r Prosiect:

Mae Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru ac Ymddiriedolaeth Archeolegol Dyfed yn gweithio ochr yn ochr â gweithwyr proffesiynol a gwirfoddolwyr ledled Cymru i gynorthwyo i ddiogelu, cofnodi a dehongli agweddau ar yr amgylchfyd hanesyddol. Mae’r prosiect hwn yn canolbwyntio ar wella effeithlonrwydd yr arolygon a wneir ar adeiladau, yn benodol i leihau’r gwaith sydd angen ei wneud gan bobl i ganfod a chyfrif nifer y gwrthrychau carreg sydd mewn wal gerrig.

Nod gwreiddiol y prosiect oedd creu dull ymarferol mewn meddalwedd hawdd ei ddefnyddio i ganfod gwrthrychau carreg mewn delwedd o wal garreg a’u hechdynnu. Trwy adolygu amrywiaeth o wahanol ddulliau a meddalwedd, cafodd cyfuniad o weithdrefnau dadansoddi eu defnyddio a’u cynnwys mewn un ffeil weithredadwy.

Cynhyrchwyd y ffeil hon i redeg ar beiriannau windows heb fod angen gosod y rhaglen ei hun nac unrhyw gymwysiadau dibynnol. Wrth ei hagor, mae’r rhaglen yn llwytho Rhyngwyneb Defnyddiwr Graffig ac yn mynd trwy lwyth gwaith dan gyfarwyddyd fel y gall y defnyddiwr echdynnu gwrthrychau carreg o ddelweddau o waliau cerrig ar fformat ffeil AutoCAD DXF.

Datganiad am y Prosiect:

“Yn sgil y datblygiadau a wnaed hyd yn hyn wrth fectoreiddio cerrig unigol mewn delwedd o gofeb ac yna’u trosi’n ddarlun AutoCAD, mae potensial mawr i gyflymu’r hyn a fu’n draddodiadol yn broses hirwyntog iawn.” – Scott Lloyd, Cydlynydd Codi Arian a Datblygu Prosiect gyda’r Comisiwn Brenhinol.

“Mae i’r rhaglen a ddatblygwyd yn rhan o’r prosiect y potensial i gynhyrchu darluniau sydyn carreg fesul carreg ac felly gyflymu’r hyn sydd yn draddodiadol yn broses araf a diflas.” Ken Murphy, Prif Swyddog Gweithredol Ymddiriedolaeth Archeolegol Dyfed.

Cefndir

Sefydliad ymchwil a datblygu dielw rhyngwladol yw Sazani Associates. Mae ganddynt dimau yng Nghymru ac yn Zanzibar gan weithio mewn amrywiol feysydd fel datblygu economaidd-gymdeithasol, rheoli adnoddau naturiol ac addysg.

Mae Sazani yn gweithio gyda chleient cyfredol, New Liberty Gold Mines (NLGM), i fonitro newidiadau mewn defnydd o dir/gorchudd tir (LULC) o ganlyniad i weithgareddau cloddio yn Liberia. Maen nhw’n awyddus i ymgymryd â mapio hanesyddol a monitro LULC parhaus i ddeall y newidiadau a’r effaith ar fioamrywiaeth fel rhan o Drwydded Eiddo Cytundeb Datblygu Mynydd Bae. Mae’r ardal hon o fewn Fforestydd Guinea yng Ngorllewin Affrica; canolbwynt bioamrywiaeth sy’n gartref i 9000 o rywogaethau planhigion, gyda 1800 yn endemig i’r rhaglen.

Mae gwrthbwyso bioamrywiaeth yn ddull cydadferol i liniaru effaith amgylcheddol datblygiadau ac mae’n addas ar gyfer gweithrediadau cloddio agored ar raddfa fawr fel y rheini yn Liberia. Cysylltir y math hwn o gloddio gyda cholli cynefinoedd, amharu ar gynefinoedd dyfrol, a biogronni dilynol cemegau gwenwynig yn y gadwyn fwyd. Mae gwledydd sy’n datblygu yn arbennig o agored i’r effeithiau hyn oherwydd potensial economaidd y cyfleoedd cloddio. Gyda chynnydd mewn gweithgareddau cloddio mewn canolbwyntiau bioamrywiaeth, mae gwrthbwyso bioamrywiaeth yn bwysig i sicrhau nad oes ‘colled net’ dilynol. Mae sefydlu llinell sylfaen bioamrywiaeth yn gam hanfodol wrth ddatblygu cynllun gwrthbwyso bioamrywiaeth ac mae’n cynnig dull o fesur effaith a cholled potensial bioamrywiaeth o ganlyniad i’r gweithgareddau cloddio.

Profiad y Prosiect

Nod y prosiect cydweithredol rhwng GEOM a Sazani Associates oedd datblygu fframwaith newydd ar gyfer defnyddio technegau Arsylwi’r Ddaear (EO) awtomataidd i asesu colledion cynefinoedd yn agos at ardaloedd cloddio. Mae’r technegau hyn, sydd wedi’u cynnwys mewn Modiwl Mapio Llinell Sylfaen (BMM) yn llwyfan Peiriant Google Earth, yn defnyddio data arsylwi’r ddaear archifol yn y platfform ar gyfer dadansoddi a monitro dynameg gorchudd llystyfiant yn gysylltiedig â chloddio. Mae’r fframwaith wedi’i gynllunio i fod yn hylaw, gydag ychydig iawn o angen mewnbwn gan y defnyddiwr a lleihad o ran amser prosesu data wrth sicrhau gwybodaeth llinell sylfaen ar ardal yr astudiaeth.

Effaith

Unwaith iddo gael ei ddatblygu, rhoddwyd y Modiwl ar brawf yng ngweithrediadau NLGM drwy ymchwilio tri metrig gorchudd tir: Canran dosbarthiad y gorchudd tir; colled llystyfiant; a natur gofod-amser y gorchudd llystyfiant. Roedd y teclyn yn nodi’n glir effaith gweithrediadau NLGM ar yr amgylchedd o’u cwmpas gan amcangyfrif o ddeutu 2.22 cilometr sgwâr o golled llystyfiant. Roedd y prosiect yn dangos dichonoldeb dull awtomataidd i sicrhau metrigau gorchudd tir.

Mae gan y Modiwl Mapio Llinell Sylfaen y capasiti i ymgorffori delweddau newydd cyn gynted ag y byddant ar gael ar blatfform peiriant Google Earth ac mae hyn wedi galluogi monitro parhaus ar linellau sylfaen ecolegol yn defnyddio data hanesyddol.

Cefndir

Mae cynllunio cyfranogol yn pwysleisio pwysigrwydd cynnwys yr holl gymuned, yn enwedig y rheini sydd ar yr ymylon, i gyfrannu at brosesau rheoli a datblygu strategol y gymuned. Mae’n ymagwedd o’r gwaelod i fyny sydd yn draddodiadol yn cynnwys ymgysylltu â dinasyddion drwy ddulliau wyneb yn wyneb yn cynnwys arolygon, arsylwadau cyfranogol, cyfweliadau lled-strwythuredig / grwpiau ffocws, offerynnau gweledol, amlgyfrwng a diagramau. Gall y dulliau traddodiadol hyn fod yn ddrud a chymryd llawer o amser gyda llawer o gamgymeriadau, yn enwedig os defnyddir elfennau mapio GIS i nodi cysyniadau gweledol.

Gyda’r cynnydd yn y defnydd o blatfformau TGCh a thechnoleg symudol, yn enwedig ffonau clyfar a ddefnyddir gan dros 3 biliwn o bobl ledled y byd, ceir cyfleoedd cynyddol i gynnal cynllunio e-gyfranogol. Mae hyn yn golygu ymgysylltu â dinasyddion drwy ddulliau rhithwir a chaniatáu casglu data mewn modd cyflymach, rhatach a mwy cyfleus.

Profiad y Prosiect

Bu Sazani a GEOM yn cydweithio i archwilio opsiynau i ddatblygu ap mapio cyfranogol symudol. Gyda’i gilydd, aethon nhw ati i lunio rhestr o alluoedd arfaethedig a ddylai fod gan yr ap sy’n mynd y tu hwnt i arolwg digidol syml i gynnwys nodweddion fel mapio, olrhain, ffotograffau wedi’u geotagio, a chwestiynau ac ymatebion amlddewis. Nod yr ap symudol oedd sicrhau y gallai Sazani gasglu data am nodweddion demograffig cyfranogwyr, a’u hamgylchedd, mewn ffordd sy’n gyfrinachol, rhyngweithiol a hylaw.

Cynhaliodd tîm prosiect GEOM ymchwil i’r llwyfannau a fyddai’n cefnogi casglu data drwy arolygon gyda chwestiynau’n seiliedig ar fapiau tra bo Suzani yn ymchwilio i nodweddion ar sail gwyddoniaeth y dinesydd. Hefyd datblygodd Sazani set o gwestiynau ar sail gwyddoniaeth y dinesydd fyddai’n syflaen ar gyfer cynllunio a ffurfweddu ap casglu data symudol. Roedd yn bwysig fod yr holl bartïon yn gweithio i sicrhau bod yr ap yn cael ei ddatblygu’n unol ag ymarfer gorau mewn cynllunio cyfranogol ac o fewn cyfraith cynllunio Cymru.

Mae allbynnau’r prosiect yn cynnwys Ap Mapio Cyfranogol Sazani sy’n weithredol ar blatfform android; fersiwn gwe o’r offeryn mapio; XForm Mapio Cyfranogol gan Sazani sy’n cynnwys y cwestiynau a’r nodweddion y gofynnwyd amdanynt; a chod ffynhonnell agored yr ap am ddim.

Er bod allbynnau’r rhaglen wedi’u cyflawni, cafwyd nifer o heriau, yn enwedig o ran oedi i linell amser y prosiect o ganlyniad i’r pandemig. Roedd hyn yn golygu nad oedd modd profi’r ap mor gynhwysfawr ag y bwriadwyd.

Effeithiau

Yn sgil datblygu Ap Mapio Sazani ceir potensial i chwyldroi’r ffordd y caiff data cynllunio ei gasglu i gyfrannu at gynllunio cyfranogol. Mae nodweddion yr ap a’r fersiwn gwe yn gwneud cynllunio cyfranogol yn fwy hygyrch, ac yn rhatach na dulliau safonol, ac o ganlyniad, y gobaith yw y gellir cyflawni gwell ymgysylltu cymunedol, yn enwedig gan grwpiau ar yr ymylon, mewn prosiectau cynllunio yn y dyfodol.

Mae creu’r ap yn galluogi Sazani i gynnig gwasanaeth newydd mewn unrhyw brosiectau cynllunio gwyddoniaeth y dinesydd cymunedol yn y dyfodol. Wrth i’r ap dyfu a chael ei fabwysiadu’n ehangach, y bwriad yw y bydd hyn yn creu cyfleoedd i Sazani gyflogi mwy o staff.

Crynodeb o’r Prosiect:

Mae’r amryfal gyfnodau clo oherwydd COVID-19, a’r ffaith bod busnesau cleient mawr wedi eu cau dros dro ar ôl hynny wedi golygu bod llawer o gynhyrchwyr bach yn methu â chyrraedd eu marchnadoedd arferol. Mae hyn wedi achosi gostyngiad sylweddol yng ngwerthiant nifer o’r cynhyrchwyr. Gan fod llai o werthu busnes i fusnes wedi digwydd oherwydd y cyfyngiadau symud, roedd awydd i ddatblygu system lle gellid gwerthu mwy yn uniongyrchol i gwsmeriaid. Gyda chymorth cynllun datblygu gwledig ‘Cwm y Mynydd’ Cyngor Caerffili, roedd y cynhyrchwyr yn awyddus i gefnogi datblygiad rhwydwaith bwyd lleol, a daeth y syniad o greu canolfannau bwyd mewn gwahanol rannau o’r sir er mwyn i gynhyrchwyr gael gwerthu eu cynnyrch. Fodd bynnag, er mwyn dyrannu adnoddau ac amser sylweddol i’r fenter, cafodd camau ymchwil allweddol eu nodi i’w cyflawni i ddechrau er mwyn profi cysyniad. Roedd y rhain yn cynnwys:

• Adnabod cynhyrchwyr sy’n awyddus i fod yn rhan o’r fenter o werthu’n uniongyrchol i gwsmeriaid
• Mapio lleoliadau’r cynhyrchwyr hyn fel bod modd gosod hybiau dosbarthu’r dyfodol yn strategol
• Rhoi syniad o ymgysylltiad cwsmeriaid.

Cynhaliwyd prosiect GEOM er mwyn creu gwefan addas gyda chronfa ddata gysylltiedig. Byddai’r wefan yn gweithio fel porth i fusnesau a defnyddwyr.  Byddai’r busnesau’n cael cofrestru ar y wefan a chofnodi gwybodaeth ddefnyddiol am eu cynnyrch a’u lleoliad, a gallai’r defnyddwyr fynd i’r wefan i weld pa gynhyrchwyr lleol sydd ar gael. Lansiwyd ‘Ein Pantri Ar-lein Cymru’ ar Ebrill 1^af 2021, ac fe’i hyrwyddwyd mewn amryfal ffyrdd (ar y cyfryngau cymdeithasol, datganiadau i’r wasg, cylchlythyrau e-bost, arddangosiadau coginio gan gynhyrchwyr). Ers ei lansio, mae 15 o fusnesau wedi cofrestru ar y wefan, ac mae cannoedd o bobl (a llawer mwy yn ôl pob tebyg) yn dod i wybod am y wefan trwy’r gweithgareddau hyrwyddo, a gwelwyd cryn dipyn o weithgaredd ar y wefan trwy’r ddadansoddeg.

Datganiad Prosiect:

“Mae’r prosiect wedi canfod nifer o gynhyrchwyr nad oeddent yn gyfarwydd â gwaith rhaglenni’r Cynllun Datblygu Gwledig ac rydym wedi gallu cynnig cyngor a chefnogaeth i’r cynhyrchwyr hyn o ganlyniad i’r fenter.  Mae tîm y Cynllun Datblygu Gwledig wedi cael meithrin perthynas waith agosach â chynhyrchwyr bwyd a diod allweddol sydd wedi ac sy’n parhau i lywio datblygiad rhaglenni gwaith newydd a cheisiadau newydd am gyllid.  Mae’r wybodaeth a gasglwyd yn y prosiect hwn wedi ei chynnwys mewn cais rhanbarthol i Gronfa Adnewyddu Cymunedol Llywodraeth Prydain a helpu i lywio’r cais hwnnw. Os yn llwyddiannus, bydd yn symud rhywfaint o’r gwaith mapio yn ei flaen ac yn integreiddio a ffurfioli datblygiad llwybrau a rennir i’r farchnad ar gyfer cynhyrchwyr lleol de-ddwyrain Cymru”  – Kevin Eadon-Davies  – Rheolwr Cynllun Datblygu Gwledig Caerffili.